Środki ochrony indywidualnej w miejscu pracy – czym są i jaka jest ich rola?
Pod pojęciem środków ochrony indywidualnej kryją się urządzenia oraz elementy wyposażenia, do których noszenia lub trzymania zobowiązany jest pracownik w celu ochrony swojego zdrowia lub życia przed jednym lub większą liczbą zagrożeń. Zgodnie z tą definicją do środków ochrony indywidualnej można zaliczyć: odzież ochronną (np. kamizelki ostrzegawcze, ochraniacze barku, fartuchy), środki ochrony kończyn górnych i dolnych (np. rękawice ochronne, ochraniacze łokcia, ochraniacze stopy) głowy (m.in. hełmy ochronne, czapki, berety), twarzy i oczu (okulary, przyłbice, półosłony) słuchu (nauszniki i wkładki przeciwhałasowe), układu oddechowego (m.in. pochłaniacze i filtropochłaniacze) oraz środki chroniące przed upadkiem z wysokości (np. linki bezpieczeństwa, amortyzatory). Klasyfikację tę uzupełniają tzw. środki izolujące cały organizm, które stanowią połączenie sprzętu chroniącego układ oddechowy oraz odzieży gazoszczelnej.
Kto decyduje o doborze środków ochrony indywidualnej?
Decyzja dotycząca rodzaju środków ochronny koniecznych na danym stanowisku należy do pracodawcy, który podejmuje ją po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami. Podstawę do jej wydania stanowi analiza uprzednio zebranych informacji dotyczących m.in. rodzaju wykonywanej pracy, stopnia jej uciążliwości, występowania ryzyka zagrożeń zewnętrznych czy rodzaju i intensywności czynników szkodliwych. Zgodnie z przepisami regulującymi zasady stosowania środków ochrony indywidualnej (Kodeks pracy oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z póz. zmianami (Tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650)), pracodawca powinien dołożyć wszelkich starań, by rzeczone środki ochrony uwzględniały warunki ergonomii oraz stan zdrowia pracownika, były adekwatne do istniejących zagrożeń oraz – co istotne – same nie stawały się ich źródłem.
Kiedy stosować środki ochrony indywidualnej?
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy wskazują na dwa typy sytuacji obligujących pracodawcę do zastosowania środków ochrony indywidualnej. Należy je wykorzystywać wówczas, gdy zupełna eliminacja zagrożeń jest niemożliwa bądź też, gdy mające pierwszeństwo stosowania środki ochrony zbiorowej (np. oświetlenie ewakuacyjne, urządzenia gaśnicze, urządzenia do oddymiania) okazują się niewystarczające.
Zobowiązania pracodawcy oraz prawa i obowiązki pracownika w kontekście środków ochrony indywidualnej
Na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia środków ochrony indywidualnej nie tylko pracownikom zatrudnionym na stałe, ale także osobom wykonującym działania inspekcyjne lub krótkotrwałe prace zlecone. Ponadto jest on zobowiązany do konserwacji, prania i odkażania środków ochrony indywidualnej oraz wyposażenia członków zespołu w instrukcję ich stosowania. Pracodawca powinien upewnić się, że instrukcja ta jest dla pracowników zrozumiała, a w przypadku wystąpienia niejasności zorganizować pokazy, na których zademonstrowany zostanie prawidłowym sposób ich użycia.
Po stronie pracownika leży użytkowanie środków ochrony indywidualnej zgodnie z ich przeznaczeniem. W przypadku, gdy pracodawca nie dopełnił swoich obowiązków i nie wyposażył pracownika w niezbędne środki, pracownikowi przysługuje prawo do powstrzymania się do wykonywania pracy. Co więcej, o tej sytuacji pracownik powinien niezwłocznie poinformować przełożonego lub pracodawcę.
