Zwiększenie roli pracowników w ISO 45001 – czy na pewno?

Norma ISO 45001 funkcjonuje na rynku już od ponad 2 lat. Część naszych klientów już odeszła od dotychczasowych standardów (zwykle był to OHSAS 18001, rzadziej PN-N-18001), pozostali szykują się dopiero do przejścia na nową wersję. Formalnie nadal jesteśmy w okresie przejściowym, pierwotnie datą graniczną był 11 marca 2020, ze względu na obecną sytuację na rynku, termin ten został przesunięty do 30 września 2021 r.

Pomimo wspomnianych 2 lat od wejścia w życie ISO 45001, ciągle spotykam u klientów wątpliwości dotyczące jej interpretacji. Jedną z nich jest obowiązek konsultacji i współudziału pracowników tworzeniu i funkcjonowaniu systemu zarządzania na wszystkich odpowiednich poziomach i funkcjach. Co ważne, w organizacji należy zapewnić mechanizmy, czas, szkolenia oraz zasoby niezbędne do konsultacji i uczestnictwa, a także terminowy dostęp do jasnych, zrozumiałych i istotnych informacji na temat systemu zarządzania.

Faktycznie obowiązek ten jest w ISO 45001 znacznie bardziej rozbudowany, niż w przypadku normy OHSAS 18001. Formalnie rozdzielone są również pojęcia współudziału (uczestnictwo w podejmowaniu decyzji) od konsultacji (zasięganie opinii przed podjęciem decyzji). Często zapominamy jednak, że wiele z tych elementów jest już ujętych w obowiązującym w Polsce systemie prawnym. Kodeks Pracy wymaga od pracodawcy zapewnienia odpowiednich warunków do przeprowadzania konsultacji i to w godzinach pracy, za które pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia (art. 237^11a).

Przykłady wymagań dotyczących konsultacji i współudziału pracowników, które są określone w normie ISO 45001 oraz w przepisach prawa, przedstawia poniższa tabela.

 

Norma ISO 45001:2018	Wymagania prawne
Kontekst organizacji
Konsultacje podczas określania potrzeb i oczekiwań stron zainteresowanych (pkt 4.2).	Powołanie przez pracodawcę organów doradczych i opiniodawczych: komisji bhp (art. 23712 Kodeksu pracy) oraz społecznej inspekcji pracy (ustawa o społecznej inspekcji pracy).
Przywództwo i współudział pracowników
Konsultowanie Polityki BHP (pkt. 5.2) oraz przydzielania odpowiednich ról, odpowiedzialności i uprawnień (pkt. 5.3);	Konsultowanie działań dotyczących tworzenia służby bhp, wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy, a także wyznaczania pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 23711a Kodeksu pracy);
Współudział podczas określania mechanizmów konsultacji i współudziału (pkt 5.4).	Współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 23713 Kodeksu pracy).
Planowanie
Współudział pracowników podczas identyfikowanie zagrożeń, oceny ryzyka i szans (6.1.1 i 6.1.2) oraz określenie działań mających na celu wyeliminowanie zagrożeń i ograniczenie ryzyka (6.1.4);	Konsultowanie oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac (Art. 23711a Kodeksu pracy);
Konsultacje przy ustalaniu w jaki sposób spełniać wymagania prawne i inne (pkt. 6.1.3) oraz podczas ustalania celów i planowania ich osiągnięcia (pkt. 6.2).	Opiniowanie projektów planów poprawy warunków bhp oraz kontrolowanie realizacji tych planów (art. 4. Ustawy o społecznej inspekcji pracy).
Wsparcie
Współudział przy określaniu wymagań dotyczących kompetencji, potrzeb szkoleniowych, szkoleń i oceny szkoleń (pkt. 7.2) oraz ustalania, co należy komunikować i w jaki sposób będzie to wykonywane (pkt 7.4).	Konsultacje z pracownikami w zakresie szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Art. 23711a Kodeksu pracy);
	Konsultowanie (zasad) informowania pracowników o ryzyku zawodowym (Art. 23711a Kodeksu pracy)
	Konsultowanie częstotliwości i czasu trwania szkolenia okresowego (§ 15 rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp)
Działania operacyjne
Współudział podczas ustalenia środków nadzoru dotyczących: eliminowania zagrożeń i ograniczania ryzyka (pkt 8.1.2), zarządzania zmianą (8.1.3) oraz gotowość i reagowanie na sytuacje awaryjne (8.2).	Zmiany w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji chemicznych i ich mieszanin (Art. 23711a Kodeksu pracy)
Konsultacje dotyczące środków nadzoru nad zlecaniem prac na zewnątrz, zakupami i wykonawcami (pkt 8.1.4).	Przydzielanie pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego (Art. 23711a Kodeksu pracy);
	Wykaz prac wykonywanych przez co najmniej dwie osoby (art. 225 Kodeksu pracy)
Ocena efektów działania
Konsultacje podczas określania, co należy monitorować, mierzyć i oceniać (pkt. 9.1), a także podczas planowania, ustanawiania, wdrażania i utrzymywania programu audytów (pkt. 9.2.2).	Konsultacje z pracownikami działań dotyczących rozpoznania i typowania czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, wykonywania badań, pomiarów i pobierania próbek tych czynników na stanowisku pracy (§ 2 Rozporządzenia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy)
	Dokonywanie przeglądu warunków pracy oraz okresowa ocena stanu bhp (art. 23713 Kodeksu pracy)
Doskonalenie
Współudział podczas badanie incydentów i niezgodności oraz określanie działań korygujących (pkt 10.2);	Opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy (art. 23713 Kodeksu pracy)
Konsultacje podczas zapewniania ciągłego doskonalenia (pkt. 10.3).

Analizując wymagania normy oraz przepisy prawa, wyraźnie widać, że pracownicy powinni mieć możliwość aktywnego współudziału w tworzenie zasad BHP. Norma ISO 45001 daje im ten przywilej właściwie w pełnym zakresie funkcjonowania systemu. Na szczęście nie jest to obarczone wymaganiem prowadzenia formalnego potwierdzenia, dobrym pomysłem będzie więc nieskupianie się na tworzeniu zapisów ze współudziału i konsultacji. Należy po prostu postarać się zobaczyć i zrozumieć bezpieczeństwo pracy z punktu widzenia pracowników.