Podatek CBAM – czym jest i kogo dotyczy rozporządzenie?

Czym jest podatek węglowy CBAM?

CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) to mechanizm, który ma na celu zapobiec ucieczce emisji gazów cieplarnianych (GHG) z Unii Europejskiej (UE) poprzez wprowadzenie opłat za emisję CO2 dla produktów wysokoemisyjnych importowanych do UE. CBAM ma również stworzyć równe warunki konkurencji dla producentów z UE i z krajów trzecich, którzy muszą spełniać coraz bardziej rygorystyczne normy klimatyczne w UE.

Mechanizm ma na celu zapobiec sytuacji, w której producenci z UE byliby narażeni na nieuczciwą konkurencję ze strony producentów z krajów trzecich, którzy nie ponoszą takich kosztów związanych z ograniczaniem emisji GHG. Nowe przepisy mają również zapobiec przenoszeniu produkcji wysokoemisyjnej poza UE lub zwiększonemu importowi takich produktów do UE, co prowadziłoby do wzrostu globalnych emisji GHG (tzw. ucieczka emisji).

Kogo dotyczy rozporządzenie CBAM?

Rozporządzenie 2023/956 wprowadzające mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 dotyczy importerów oraz pośrednich przedstawicieli, którzy dokonali przywozu towarów określony w załączniku I do powyższego rozporządzenia, lub produktów przetworzonych w wyniku uszlachetniania czynnego z tych towarów,  na teren Unii Europejskiej.  

Graniczny podatek węglowy – jakie towary są objęte CBAM?

CBAM obejmuje następujące kategorie towarów, których produkcja charakteryzuje się największym ryzykiem ucieczki emisji:

• żelazo i stal;
• cement;
• aluminium;
• nawozy;
• energia elektryczna;
• wodór.

Komisja Europejska może jednak rozszerzyć zakres CBAM na inne towary wysokoemisyjne w przyszłości, np. wyroby plastikowe.

Rozporządzenie dotyczące podatku węglowego – od kiedy obowiązuje?

Rozporządzenie 2023/956 będzie wprowadzane w dwóch etapach:

• okres przejściowy, rozpoczynający się od 1 października 2023 r. i kończący 31 grudnia 2025 r.,
• okres docelowy, rozpoczynający się od 1 stycznia 2026 r.

Okres przejściowy

W czasie funkcjonowania okresu przejściowego obowiązki są ograniczone do obowiązków sprawozdawczych, czyli do składania Sprawozdań CBAM w dedykowanym Rejestrze przejściowym. Rejestr będzie również wykorzystywany w celu otrzymywania powiadomień o obowiązkach związanych z importem towarów objętych granicznym podatkiem węglowym. Weryfikacja, uwierzytelniane i rejestracja zgłaszającego do rejestru przejściowego CBAM będzie dobywać się z wykorzystaniem Jednolitego Systemu Zarządzania Użytkownikami i Podpisem Cyfrowym (UUM&DS).

W okresie przejściowym należy składać kwartalne Sprawozdania, które zawierają:

• ilość przywiezionych towarów, 
• rodzaj towarów określonych kodami CN, 
• kraj pochodzenia towarów, 
• instalacja w której wyprodukowano dany towar, w tych współrzędne geograficzne źródła emisji z tej instalacji, 
• zastosowane ścieżki produkcyjne, 
• specyficzne bezpośrednie emisje wbudowane związane z towarami, 
• wymogi dotyczące sprawozdawczości,
• specyficzne pośrednie emisji wbudowane – informacje o stosowanych wartościach emisji oraz ilości tych emisji.

Sprawozdania, raporty i deklaracje w zakresie granicznego podatku węglowego

Sprawozdanie CBAM jest składane za kwartał w którym sprowadzono towary objęte rozporządzeniem w terminie jednego miesiąca od zakończenia danego kwartału. Przewidziano możliwość złożenia korekty Sprawozdania dla pierwszych dwóch kwartałów do 31 lipca 2024, a dla kolejnych możliwość poprawy po dwóch miesiącach od zakończenia danego kwartału.

Za niepodjęcie działań zmierzających do wykonania obowiązków przewidziano kary w wysokości od 10 do 50 euro za tonę niezgłoszonej emisji. Kary te przewidziano również w przypadku nieprawidłowego lub niekompletnego sprawozdania przy braku podjętych działań ze strony zgłaszającego.

Okres docelowy

Od 1 stycznia 2026 r. będzie funkcjonować docelowy mechanizm CBAM, który wymaga uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM przez importerów lub pośredników celnych. Importerzy towarów objętych CBAM, posiadając ten status będą mogli dokonać zakupu certyfikatów CBAM niezbędne do przywozu towarów objętych mechanizmem. W okresie docelowym importerzy towarów objętych cbam będą zobowiązani do składania rocznych deklaracji CBAM.

Certyfikat CBAM – jak importerzy towarów objętych podatkiem węglowym zgłaszają emisję gazów cieplarnianych?

Certyfikaty CBAM to instrument finansowy, które można nabywać i umarzać za pośrednictwem platformy elektronicznej zarządzanej przez Komisję Europejską. Cena certyfikatów CBAM będzie odpowiadać średniej cenie uprawnień do emisji w systemie EU ETS w danym okresie rozliczeniowym.

Importerzy będą musieli zawczasu zakupić certyfikaty CBAM w ilości odpowiadającej emisji wbudowanej w importowane towary i umorzyć je do 31 maja każdego roku. Importerzy będą mogli również odsprzedawać certyfikaty zakupione w nadmiarze. Jeden certyfikat CBAM umożliwi rozliczenie jednej tony ekwiwalentu CO2.

Co istotne przepisy przewidują możliwość zmniejszenia liczby certyfikatów koniecznych do umorzenia w przypadku udowodnienia uwzględnienia opłat emisyjnych poniesionych w państwie pochodzenia towaru.

Jak będzie obliczana emisja wbudowana?

Emisja wbudowana to ilość emisji GHG uwolniona w procesie produkcji danego wyrobu. Emisja ta obejmuje zarówno emisje bezpośrednie (np. z palenia paliw kopalnych) jak i pośrednie (np. z zużycia energii elektrycznej).

Importerzy będą obliczać emisję wbudowaną na podstawie rzeczywistych danych o emisji pochodzących od producenta lub dostawcy towaru, które będą musiały być sprawdzone przez akredytowanego weryfikatora. W przypadku braku możliwości ustalenia poziomu rzeczywistej emisji stosuje się domyśle wartości emisji ustalone przez Komisję Europejską.

Jeśli importer będzie stosować domyślne wartości emisji, będzie musiał zapłacić więcej za certyfikaty CBAM, ponieważ te wartości będą oparte na najgorszych dostępnych technologiach w danym sektorze. Dlatego importerom zależy na uzyskaniu rzeczywistych danych o emisji od swoich dostawców.

W okresie przejściowym od 1 października do 31 grudnia 2024 r. jest możliwe zastosowanie innych sposób obliczenia emisji wbudowanych, w tym częściowe wykorzystanie wartości szacunkowych.

Graniczny podatek węglowy w Polsce – jakie będą konsekwencje dla polskich przedsiębiorców?

Z jednej strony, CBAM może być szansą dla polskich przedsiębiorstw, które inwestują w zielone technologie i chcą sprzedawać swoje produkty na rynku unijnym. Dzięki temu będą mogły uniknąć dodatkowych kosztów i zyskać przewagę nad konkurentami z krajów trzecich. CBAM może też zachęcić do przyspieszenia transformacji energetycznej w Polsce i zmniejszenia uzależnienia od węgla.

Z drugiej strony, CBAM może stanowić zagrożenie dla polskiego biznesu, który nie jest przygotowany na zmiany klimatyczne i nie spełnia unijnych norm emisji. W takim przypadku, polskie firmy będą musiały płacić dodatkowe opłaty za import towarów, co może obniżyć ich rentowność i konkurencyjność. CBAM może też spowodować wzrost cen energii i surowców w Polsce, co wpłynie negatywnie na całą gospodarkę.

CBAM jest więc wyzwaniem, ale też szansą dla polskiego biznesu. Wszystko zależy od tego, jak szybko i skutecznie polskie firmy dostosują się do nowej rzeczywistości i jak będą współpracować z Unią Europejską w zakresie polityki klimatycznej.

W celu skorzystania z doradztwa w sprawach zrównoważonego rozwoju – skontaktuj się z nami i uzyskaj wsparcie specjalistów w tej tematyce.