Kwalifikacja ogrodzeń w aspekcie obowiązków producenta
Jak zostało opisane w poprzednich rozdziałach (ogrodzenia ochronne cz.1), ogrodzenia ochronne należy traktować jako objęte szeroko pojętym zakresem definicji osłon. Wobec powyższego, z tytułu pełnionej funkcji, ogrodzenia ochronne można byłoby uznać za jeden z elementów bezpieczeństwa, które powinny (w określonych warunkach) spełniać wymagania zasadnicze. Zakres tych wymagań jest analogiczny do wymagań dotyczących maszyn, a dotyczy zapewnienia zgodności i bezpieczeństwa maszyn wprowadzanych do obrotu lub oddawanych do użytku na terenie Unii Europejskiej.
Jednocześnie, ogrodzenia ochronne występują w ofercie handlowej zarówno jako pojedyncze elementy, moduły, pełne wygrodzenia, gotowe projekty, itp. Powstaje zatem pytanie: czy w każdym przypadku ogrodzenie ochronne należy klasyfikować jako element bezpieczeństwa, a co za tym idzie poddać procedurze oceny zgodności oraz wydać dla niego deklarację zgodności WE i oznakować znakiem CE? Odpowiedź na to pytanie wymaga odwołania się do definicji elementów bezpieczeństwa i rozstrzygnięcia kwestii: w jakich warunkach ogrodzenia można uznać za niezależnie (oddzielnie) wprowadzone do obrotu?
Aby wskazać rozwiązanie tej kwestii, konieczne jest rozważenie różnych sposobu i celu wprowadzania na rynek ogrodzeń ochronnych. W tym aspekcie spotykane są trzy warianty:
- ogrodzenia ochronne projektowane przez producenta maszyny
- ogrodzenia ochronne projektowane i budowane przez producenta ogrodzeń
- elementy ogrodzeń ochronnych sprzedawane indywidualnie
Ogrodzenia ochronne projektowane przez producenta maszyny
Kolejny wariant, to sytuacja w której producent ogrodzeń (który może, ale nie musi produkować na zlecenie tego pierwszego), samodzielnie projektuje ogrodzenie dla maszyny (zespołu maszyn). Producent ogrodzenia jest wówczas odpowiedzialny za proces planowania.
W takim przypadku producent ogrodzenia ochronnego uzyskuje informacje dotyczące pełnego spektrum zagrożeń stwarzanych przez maszynę, ich charakterystykę oraz wymagania istotne dla właściwego przeprowadzenia procesu planowania. Działania te realizowane są na zlecenie producenta maszyny, ale z inicjatywy i na odpowiedzialność producenta ogrodzenia.
Ogrodzenie ochronne w tym przypadku jest kompletnym systemem bezpieczeństwa wprowadzanym do obrotu odrębnie, co skutkuje obowiązkiem przeprowadzenia procedury oceny zgodności, umieszczenia oznakowania CE oraz dostarczenia deklarację zgodności WE i instrukcji. Wprowadzającym do obrotu jest wówczas producent ogrodzenia ochronnego i to na nim ciążą ww. obowiązki wynikające wprost z przepisów prawa.
Nie ma tu znaczenia czy ogrodzenia wprowadzane są na rynek przez producenta w podziale na poszczególne części, jeżeli są one sprzedawane jako kompletne elementy w formie zestawu konstrukcyjnego i instalowane w miejscu przeznaczenia. Sam montaż zestawu konstrukcyjnego nie wiąże się bowiem z żadnym planowaniem ani projektowaniem, które może skutkować przesunięciem odpowiedzialności za projekt i planowanie całego ogrodzenia ochronnego z producenta ogrodzenia na producenta maszyny.
Elementy ogrodzeń ochronnych sprzedawane indywidualnie
Ostatnim, bardzo często spotykanym wariantem wprowadzania na rynek ogrodzeń jest sprzedaż pojedynczych elementów ogrodzeń lub kombinacji elementów, które same w sobie nie pełnią żadnej funkcji bezpieczeństwa. Poszczególne komponenty (elementy) ogrodzeń, będąc dostarczane oddzielnie, nie można sklasyfikować jako elementy bezpieczeństwa, gdyż występując indywidualnie nie mogą zapewnić żadnej funkcji bezpieczeństwa.
Rysunek 1. Przykładowe indywidualne panele ogrodzenia ochronnego
źródło: https://astat.pl/produkt/komponenty-automatyki-przemyslowej/systemy-wygrodzen-bezpieczenstwa/panele/)
Poszczególne elementy ogrodzeń (słupki, panele, drzwi, itd.) same w sobie nie są w stanie realizować funkcji bezpieczeństwa i nie stanowią elementów bezpieczeństwa, jeżeli są dostarczane jako oddzielne, pojedyncze elementy. Ich odrębny montaż nie spowoduje bowiem powstania żadnego systemu bezpieczeństwa w postaci spójnej konstrukcji ochronnej.
W rozumieniu definicji elementu bezpieczeństwa, zapewnienie funkcji bezpieczeństwa w przypadku ogrodzeń można osiągnąć wyłącznie przez montaż ogrodzenia, zintegrowanego z maszyną. Tylko pełne ogrodzenie ochronne obejmujące swoją konstrukcją określoną strefę wewnętrzną w całości, może uniemożliwić dostęp do elementów stwarzających zagrożenie. W związku z tym jedynie kompletne ogrodzenie podlega ocenie, czy stanowi ono element bezpieczeństwa zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie wymagań zasadniczych dla maszyn. Na takich elementach nie należy więc umieszczać oznakowania CE, ani wydawać deklaracji zgodności WE.
Wyjątkiem od powyższego, może być sytuacja kiedy pojedyncze elementy, takie jak drzwi dostępowe do maszyny lub pojedynczy element (ze względu na zastosowanie w konkretnej aplikacji), uniemożliwiają dostęp do danej ograniczonej strefy niebezpiecznej. Wówczas takie pojedyncze elementy spełniają funkcję bezpieczeństwa.
Odpowiedzialność karna
Znaczenie powyższej kwalifikacji nabiera wysokiej rangi wobec faktu, że niedopełnienie obowiązków w zakresie oceny zgodności, podlega odpowiedzialności karnej na mocy przepisów Rozdziału 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności1.
Ustawa penalizuje w tym zakresie zarówno wprowadzenie do obrotu (lub oddanie do użytku) wyrobu niezgodnego z zasadniczymi wymaganiami (art. 45), jak i same kwestie oznakowania znakiem CE. Odpowiedzialność ponosi także ten, kto wprowadza do obrotu (lub oddaje do użytku) wyrób podlegający oznakowaniu bez takiego oznakowania (art. 47a) oraz kto umieszcza oznakowanie zgodności na wyrobie, który nie podlega temu oznakowaniu (art. 47b).
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę charakter ogrodzenia w odniesieniu do jego funkcji jako elementu bezpieczeństwa, generalnie ogrodzenie może spełniać swoją rolę ochronną tylko jako integralna całość. Natomiast funkcja bezpieczeństwa, jaką może spełniać ogrodzenie jest zależna od sposobu i celu wprowadzenia ogrodzenia na rynek. W większości przypadków pojedyncze elementy ogrodzenia same w sobie nie pełnią funkcji bezpieczeństwa, ale mogą ją pełnić wyłącznie wtedy, gdy są połączone w pełną konstrukcję ochronną mającą zabezpieczać strefę niebezpieczną.
Jest ro zasadnicza różnica w stosunku do innych (wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia) elementów bezpieczeństwa, takich jak blokady bezpieczeństwa, które są elementami pojedynczymi i same w sobie pełnią funkcję bezpieczeństwa.
Jednocześnie – jak zostało wykazane – nawet pojedyncze elementy ogrodzeń (takie jak drzwi lub pojedynczy panel), mogą być uważane za element bezpieczeństwa, w określonych sytuacjach determinowanych ich konkretnym zastosowaniem.
1Dz.U. z 2002 r. Nr 166, poz. 1360 ze zm.
Literatura
- Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2002 r. Nr 166, poz. 1360 ze zm.)
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. Nr 199, poz. 1228 ze zm.)
- Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn
- Guide to application of the Machinery Directive 2006/45/EC – Edition 2.2 – October 2019 (Update of 2nd Edition)
